Jakość życia osób starszych w Polsce w pierwszym roku pandemii COVID-19

Rekomendacje zmian w zakresie polityk publicznych

Senior Hub rekomenduje instytucjom administracji publicznej stopnia centralnego i regionalnego opracowanie i wdrożenie kompleksowej nowej polityki senioralnej, której efektem będą:

Lepsza jakość i zasięg wsparcia publicznego osób pozostających w częściowej lub całkowitej izolacji społecznej. Szacuje się, że w Polsce jest ich nawet do 1 miliona. Konieczne jest doinwestowanie i usprawnienie działań odpowiednich służb społecznych w celu dotarcia do najbardziej wrażliwej grupy seniorów, wykonanie monitoringu ich funkcjonowania i udzielenie pomocy.

Rozbudowa sieci instytucji wsparcia, aktywizacji, informacji dedykowanych osobom starszym oraz ich przygotowanie do pełnienia funkcji „interwencji kryzysowej”. Chodzi tu o Dzienne Domy Pobytu, Domy i Kluby „Senior+”, świetlice społeczne lub punkty informacji senioralnej, których jest zdecydowanie za mało. Środki rządowe powinny też wspomagać funkcjonowanie i rozwijanie innych form opieki dziennej oraz instytucji aktywizujących typu kluby, świetlice itp. Powinna zostać rozszerzona sfera usług świadczonych w domu.

Zwiększenie finansowania służby zdrowia i poprawa dostępu seniorów do lekarzy internistów, lekarzy specjalistów – w tym zwłaszcza geriatrów, usług rehabilitacyjnych i leczniczych w ramach tzw. szybszej ścieżki. Następstwem słabego dostępu do służby zdrowia w trakcie COVID-19 są niepotrzebne śmierci seniorów liczone w tysiącach.

Uwzględnienie zdrowia psychicznego seniorów w polityce publicznej. Osoby starsze często nie mają się do kogo zwrócić w obliczu kryzysu zdrowia psychicznego. W pandemii, kiedy przemieszczanie się jest trudniejsze, a część seniorów nie posługuje się biegle komputerem, o odpowiednią wiedzę i wsparcie jest jeszcze trudniej.

Radykalne zwiększenie zakresu edukacji cyfrowej osób starszych w celu zapewnienia im możliwości realizowania wybranych potrzeb zdalnie. Z badań wynika, że kompetencje cyfrowe pozwalają ograniczyć negatywne efekty izolacji i zminimalizować osamotnienie. Internet nie zastępuje seniorom świata offline, ale pomaga funkcjonować w sytuacji odosobnienia.

Zwiększenie środków na aktywizację społeczną osób starszych w ramach programów centralnych, zwłaszcza Aktywni+ w celu organizacji działań przywracających jak najwięcej osób do aktywności wspólnotowych, co bezpośrednio wpłynie na ich dobrostan.

 Zwiększenie priorytetu spraw osób starszych w politykach lokalnych. Musi nastąpić podniesienie zdolności samorządów do prowadzenia wobec lokalnych społeczności seniorów działań regularnych oraz kryzysowych. Warto popularyzować, twórczo rozwijać i aktualizować model wsparcia w środowisku, wypracowany w komisji ekspertów ds. osób starszych przy Rzeczniku Praw Obywatelskich (RPO, 2016), a także podążać za wytycznymi WHO i rozszerzać w Polsce sieć miast i społeczności przyjaznych starzeniu się. Warto rozważyć, z poziomu centralnego, wsparcie finansowe dla samorządów (zwłaszcza tych mniejszych lub uboższych) chcących adaptować swoje instytucje do potrzeb starzejącej się społeczności. W każdej jednostce samorządu terytorialnego powinien znaleźć się, wyróżniony w strukturze lokalnej administracji, pracownik odpowiadający za sprawy seniorów lub specjalny pełnomocnik. Należy wspierać powstawanie Rad Seniorów, a najlepiej Rad ds. Seniorów, angażujących zarówno osoby z grupy wiekowej 60+, będące kompetentnymi rzecznikami swoich spraw, jak i specjalistów potrafiących diagnozować sytuacje i projektować oraz wdrażać rozwiązania.

Działania na rzecz opiekunów osób starszych w celu zapewnienia im godnych warunków świadczenia opieki i zabezpieczenia na przyszłość. Należy wesprzeć te osoby finansowo, zapewnić im ubezpieczenie zdrowotne i emerytalne, a po ewentualnej śmierci osoby zależnej umożliwić podjęcie legalnej pracy. Zarówno dla pracujących, jak i niepracujących opiekunów konieczne jest rozwijanie wsparcia wytchnieniowego, informacyjnego, szkoleniowego i psychologicznego.

Budowanie świadomości wyzwań starzenia i potrzeb osób starszych wśród młodszych pokoleń. Wykorzystać należy narzędzia edukacji i budowania empatii, pozwalające wytworzyć wśród dzieci, młodzieży i młodych dorosłych zrozumienie dla różnic wynikających z wieku (w tym również dysfunkcji), przygotować ich do elementarnego wsparcia osób starszych z kręgu rodziny i wspólnot sąsiedzkich, a także do własnej starości. Na wszystkich szczeblach nauczania należy wprowadzić lekcje o starości, upowszechnianie wolontariatu względem starszych, rozwijanie lokalnych projektów międzypokoleniowych.

Prowadzenie przemian gospodarczych w duchu srebrnej ekonomii. Seniorzy to ogromna szansa dla rynku konsumenckiego oraz znaczący potencjał rynku pracy. Konieczne są działania instytucji państwa, biznesu i społeczeństwa obywatelskiego w celu zaspokajania potrzeb rosnącej populacji osób starszych, często i niesłusznie przez rynek deprecjonowanych, których już za kilka dekad będzie w Polsce 40%.

Zasygnalizowane powyżej zagadnienia w wersji rozbudowanej można znaleźć w raporcie „Jakość życia osób starszych w Polsce w pierwszym roku pandemii Covid-19”. Zawiera on szerokie omówienie problemu badawczego, rekomendacje dla instytucji publicznych, a także komentarze ekspertów oraz seniorów. Przedstawione rekomendacje warto wziąć pod uwagę przy kształtowaniu lokalnej polityki społecznej, a zwłaszcza działań w obszarze dotyczącym seniorów.

Grażyna Czajkowska

Źródło: raport „Jakość życia osób starszych w Polsce w pierwszym roku pandemii Covid-19”, Senior Hub. Instytut Polityki Senioralnej, kwiecień 2021