Podaj mi swoje nazwisko, a powiem Ci czyś z Łomży (cz. 14)

W źródłach łomżyńskich to nazwisko pojawia się w 1614 roku w Łomży. W gazecie „Wspólna Praca” nr 9, z 1927 r. czytamy:

„8 listopada odbyło się pierwsze posiedzenie Sejmiku Kolneńskiego. W jego skład weszli: Banach i Krupka z gm. Turośl, Cichy i Nadolny z gm. Gawrychy, Cwalina i Kisielnicki z gm. Rogienice, Dąbkowski i Młynarczyk z gm. Łyse, Kapelański i Bursztyn z gm. Kolno, Kraiński i Rogowski z gm. Przytuły, Lipiński i Pieńkowski z gm. Jedwabne, Ruinko i Winkelman z gm. Czerwone, Kozikowski i Zylbersztejn z gm. Stawiski. Do wydziału powiatowego wybrano Miszewskiego – komisarz ziemski, Al. Madraka z Lipnik gm. Łyse, Br. Rainko z Zabiela gm. Czerwone, Pieńkowskiego z Pieńk Borowych gm. Jedwabne, Banacha z Ciecior gm. Turośl i Kisielnickiego z Łub gm. Rogienica. Z wyjątkiem Kisielnickiego wszyscy należą do stronnictwa „Wyzwolenie”. Do rady Wojewódzkiej wybrano Stanisława Krupkę. (WP 9)

W okolicznych miejscowościach zaś mamy jego poświadczenia w metrykach z Jedwabnego, w których znajdujemy m.in.: Młynarczyka Jana, syna Rajmunda lat 19, włościanina, rolnika i Zofii Zejer lat 23, urodzonego w Orlikowie 11.01; 7/1906; Ślub w Jedwabnem 06.02.1924 z Zofią Dzieniszewską: Młynarczyk Helenę, córkę Rajmunda lat 25, włościanina, rolnika i Zofii Zejer lat 28, urodzoną w Orlikowie 15.09; 118/1910.

W Księdze pamięci łomżyńskiej gminy żydowskiej w Łomży (do nabycia obecnie w siedzibie Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów w Łomży) znajdujemy następującą informację o jednym z nosicieli tego nazwiska: „W kole amatorskim każdy aktor był „gwiazdą” w swoim rodzaju. Jaakow Młynarczyk (właściciel zakładu fotograficznego „Bernardi”) grał role „amantów” ze względu na zdolności wyrażania silnych dramatycznych uczuć i był także jednym z najważniejszych działaczy w dziedzinie teatralnej”. Inni przedstawiciele żydowskiej społeczności miasta o tym nazwisku to m.in.:

MŁYNARCZYK:  Młynarczyk Herszk Lejba, Szmul; 5/1853, Łomża; Młynarczyk Cyrla, Szmul; 36/1861, Łomża; Młynarczyk Fajba Szmul, Gerszk; 19/1878, Łomża; Młynarczyk Rochla Leja, Gerszk; 6/1884, Łomża. 

Na jednym ze zdjęć Księgi pamięci łomżyńskiej gminy żydowskiej w Łomży zachował się nawet wizerunek przedstawicielki rodziny Młynarczyków, Ryfki. 

Do grupy nazwisk odzawodowych należą też np.: Monczek, Oliwnik/Olewnik (por. niżej), Piwowarski czy Wagner – nazwisko utworzone od nazwy osobowej Wägner, ta od śrwniem. wagener, niem. Wagner ‘kołodziej, stelmach’ (za: NP2, s. 646), czyli ‘wyrabiający koła’. Dodatkowo nazwisko to zachowało ślad informacji o pochodzeniu jego nosicieli, ponieważ wyraz podstawowy to apelatyw z języka niemieckiego. Niekiedy nazwiska ulegały spolszczeniu, stąd takie ich postaci, jak: Kołodziej, Kołodziejczyk, Kołodziejski, Stelmach, Stelmachowski. Współcześnie te antroponimy, w ogóle nie są kojarzone ze swoim pochodzeniem, ponieważ zawód kołodzieja już nie jest uprawiany.

Każde z nazwisk, które przywołuje poniższy słownik, posiada swoje zaplecze źródłowe, pozwalające na szersze rozeznanie w zakresie tożsamości jego nosicieli. Źródła z tym związane można odnaleźć na łomżyńskiej stronie internetowej: www.name.lomza.pl

Zachęcam do poszukiwania własnych korzeni.

MŁYNARCZYK: Jakub Młinarczyk 1614, LBŁ 100; nazwisko utworzone od ap. młynek, młynarz, młynarczyk (za: SEM cz. 1, s. 168) [20].

MOCARSKI: Maciei Mocarski 1841, RRŁ 121; nazwisko utworzone od n. msc. liczne np. Mocarze łomż. gm. Jedwabne(za: NP 2, s. 110); formnatem -ski [28].

Forma żeńska: Marianna Mocarska 1878, KOPŁ 63.

MODZELE(W)SKI: Tomasz Mikołaj Modzelewski 1790, KACŁ 1127; nazwisko utworzone prawdopodobnie od ap. modzel ‘stwardnienie, zgrubienie skóry, odcisk’ (za: SHNO t. I, s. 248; SEM cz. 1, s. 169) formantem -ewski; też od Maz. n. msc. Modzele-Górki gm. Rutki-Kossaki; Modzele gm. Grajewo; Stare Modzele, Modzele-Wypychy gm. Łomża (por. NWHS, s. 148-149) formantem -ewski [176].

Forma żeńska: Franciszka Modzelewska 1689, LBŁ 1068.

MONCZEK: Izrael Monczek 1896, KS; nazwisko utworzone od podstawy mąk-//męk-, por. ap. mąka, męka, męczyć; też mączarz ‘handlarz mąką’ (za: NP2, s. 80) formantem -ek [2].

MORAWSKI: Mikołaj Morawski 1819, KAŚŁ 1; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp: Morawce, Morawczewice, Morawka, dziś Morawce, płoc., gm. Krośniewice; Morawki, sier., gm. Błaszki; Maz: Mory, ciech., gm. Pokrzywnica; Murawy, Morawy, dziś część wsi Morawy Wielkie, ostroł., gm. Krzynowłoga Mała; Krpłd: Morawsko, przem., gm. Jarosław (za: SEM cz. 3, s. 123) formantem -ski [2].

Forma żeńska: Karolina Morawska 1868, KAŚŁ 35.

MOSZK//MOSZEK: Elka z Moszkow, żona Herszka Berkowicza Brokowczyka, 1827, APŁ z. 169; nazwisko utworzone najpewniej od żyd. im. Mojżesz, (Moszko, Mosko, Mosze, Moses) (AŻP s. 58, 155) lub od por. Mossel (za: NP2, s. 118) [4].

Forma żeńska: Etta Mośkowna 1819, KAŚŁ 29.

MOŚCICKI: Kazimierz Mościcki 1867, KAZŁ 89; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp: Mościska, pil., gm. Wysoka (za: SEM cz. 3, s. 124) formantem -cki [26].

Forma żeńska: Antonina Moscicka 1831, KAUŁ171.

MROCZKOWSKI: Benedykt Mroczkowski 1692, KAŚŁ 110; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp: Mroczkowice, Mroczkowo, Mroczki, wsie w dawnym powiecie pyzdrskim, dziś zaginione (za: SEM cz. 3, s. 124) formantem -ski [43].

Forma żeńska: Rozalia Mroczkowska 1754, LMŁ 1844.

(MROZOWSKI) Forma żeńska: Joanna Mrozowska wyrobnica 1867, KAZŁ 40; nazwisko utworzone od por. Mrozewski [5].

MRÓWKO: Jan Mrówko syn Karola szeregowy Łomżyńskiego lazaretu miejskiego 1896, AMPśT 3; nazwisko utworzone od por. Mrówczyński [7].

Kolejne dwa nazwiska wskazują na etapy kształtowania się polskich nazw osobowych. Widzimy, że w zapisach metrykalnych z XVII wieku funkcjonowała nazwa osobowa Mścich i Mścichowski, czyli pochodzący z Mścich (dawniej Mścichy-Jagłówek, dzisiaj Mścichy to wieś szlachecka i włościańska w gm. Radziłów, pow. Grajewo), a więc z miejscowości, która pochodzi od nazwy rodowej powstałej od imienia Mścich (też Mścisław, Mścigniew, Mścibor), to zaś od mścić (się)  w znaczeniu ‘wymierzać karę, brać odwet’ (NWHS, s. 53). 

MŚCICH: Joachim Mscich 1640, LBŁ 1654; nazwisko utworzone od Mści-, Mśc-ich, to od mścić się ‘wymierzać karę, brać odwet’) (za: SEM cz. 1, s. 172-173).

MŚCICHOWSKI: Piotr Msczichowski 1637, LBŁ 1331; nazwisko utworzone od od Maz. n. msc. Mścichy gm. Radziłów (por. NWHS, s. 149) formantem -owski [28].

MUCHA: Kacper Mucha 1613 B, LBŁ 38; nazwisko utworzone od ap. mucha (za: SEM cz. 1, s. 173) [6].

MUCHARSKI: Jan Mucharski 1868, KAZS 186; nazwisko utworzone od n. m. Mucharz biel., gm. Mucharz (za: NP2, s. 124) formantem -ski [5].

MUCZYŃSKI: Muczyński 1896, KS; nazwisko utworzone od muczyć ‘mówić niewyraźnie’ (za: NP2, s. 124) formantem -yń+ski [1].

MURACH: Rozalia Murach 1863, KAZŁc 111; nazwisko utworzone od ap. mur (za: NP2, s. 125) formantem -ach [1].

Forma żeńska: Rozalia Murachowa 1869, KAŚŁ 24.

MURA(W)SKI: Michał Murawski 1810, KAZŁ 355; Henryk Muraski 1830, KAUŁ 34; nazwisko utworzone od n. msc. Maz: Murawy Wielkie, dziś Morawy Wielkie, ostroł., gm. Krzynowłoga Mała (za: SEM cz. 3, s. 124); formantem -ski [22].

Forma żeńska: Zofia Murawska 1791, KACŁ 1210.

MURZYN: Marcin Murzyn 1829, KAUŁ 210; nazwisko utworzone od ap. Murzyn lub murzyn ‘koń maści murzynkowatej’, ‘ptak z czarną głową’, ‘młody cietrzew’ (za: SHNO t. I, s. 254) [1].

MUSZYŃSKI: Jan Muszyński wyrobnik 1842, WMZŁ 138; nazwisko utworzone od n. msc. Młp (zapisy także z Krpłd): Muszyna, nowosąd., miasto (za: SEM cz. 3, s. 125) formantem
-ski [13].

Forma żeńska: Franciszka Muszyńska 1815, KAZŁ 145.

MUŻYCKI: Franciszek Mużycki 1811, KAUŁ 18; może nazwisko utworzone od gw. muża ‘nieokrzesaniec, głuptas’; też od ap. wsch. muż ‘mężczyzna, mąż’ lub od muza (por. NP2, s. 127) formantem -cki.

Forma żeńska: Wiktorya Maryanna Mużycka 1874, KAŚŁ 30.

Nazwiska na literę n rozpoczyna NAGÓRKA, czyli antroponim znany w regionie łomżyńskim. Noszą go osoby o szlacheckich korzeniach. Na terenie byłego województwa łomżyńskiego notowano 176 jego nosicieli. Jest to ród, który ma swojego genealoga. O korzeniach Nagórków łomżyńskich można poczytać w opracowaniach Jerzego Nagórki i jego syna Grzegorza, m.in. na stronie: name.lomza.pl, gdzie znajdują się ciekawe dokumenty i informacje o przedstawicielach tego rodziny.