Zielona Księga w sprawie starzenia się

- Żyjemy w dobrym zdrowiu i dłużej niż poprzednie pokolenia. Jest to jednak równocześnie źródło nowych wyzwań i szans, które musimy mieć na względzie – powiedziała Wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej do Spraw Demokracji i Demografii Dubravka Šuica.

Szacunki wskazują, że w krajach Unii Europejskiej liczba osób starszych będzie systematycznie wzrastać. Obecnie osoby w wieku powyżej 65 lat stanowią 20 procent ludności, a w 2070 r. wskaźnik ten ma wynieść 30 procent. Odsetek osób w wieku powyżej 80 lat natomiast ma wzrosnąć ponad dwukrotnie i w 2070 r. osiągnąć 13 procent. Podobnie szacuje się, że liczba osób potencjalnie potrzebujących opieki długoterminowej wzrośnie z 19,5 mln w 2016 r. do 23,6 mln w 2030 r. i 30,5 mln w 2050 r. ( źródło: Sprawozdanie Komisji Europejskiej na temat skutków zmian demograficznych, czerwiec 2020 r.).

Biorąc pod uwagę analizy demograficzne, w styczniu br. Komisja Europejska przedstawiła „Zieloną Księgę w sprawie starzenia się. Wspieranie solidarności i odpowiedzialności między pokoleniami”, która ma zapoczątkować szeroką debatę na temat wyzwań i szans stojących przed rządzącymi w zakresie starzenia się społeczeństwa, w szczególności biorąc pod uwagę Agendę na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 oraz inicjatywę ONZ „Dekada starzenia się w dobrym zdrowiu”. Kwestia demografii została uznana jako priorytetowa w programie politycznym Komisji Europejskiej.

W Zielonej Księdze przyjęto podejście uwzględniające cykl życiowy odzwierciedlający uniwersalny wpływ starzenia się społeczeństwa na wszystkie pokolenia i etapy życia. Podkreślono zarazem, jak ważne jest osiągnięcie odpowiedniej równowagi między zrównoważonymi rozwiązaniami dotyczącymi systemu opieki społecznej a wzmocnieniem międzypokoleniowej solidarności i sprawiedliwości pomiędzy osobami młodymi i starszymi. 

Uwzględniono w niej wszystkie kwestie, od promowania zdrowego stylu życia i uczenia się przez całe życie począwszy, po wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej i opieki nad osobami starszymi. W dokumencie podkreślono potrzebę zwiększenia liczebności siły roboczej, przypomniano o nowych możliwościach w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy oraz zbadano wpływ starzenia się na nasze perspektywy zawodowe, dobrostan, emerytury, systemy zabezpieczenia społecznego i produktywność.

W Zielonej Księdze w sprawie starzenia się wyróżniają się dwie idee, dzięki którym starzenie się społeczeństwa może odbywać się w pozytywny sposób.  Pierwsza z nich to idea całożyciowego uczenia się, całożyciowego rozwoju i wykorzystania potencjału zawodowego. W jej ramach mowa jest nie tylko o systemowej edukacji, ale także o reintegracji zawodowej, zdobywaniu nowych kwalifikacji i kompetencji niezbędnych w aktywności ekonomicznej i zawodowej, przedsiębiorczości osób starszych, o nowych technologiach i innowacjach, o srebrnej gospodarce, o wykorzystaniu potencjału regionów słabiej rozwiniętych, w tym obszarów wiejskich, a w szczególności o edukacji cyfrowej. Natomiast druga koncepcja, silnie akcentowana w dokumentach światowych i europejskich, to koncepcja zdrowego i aktywnego starzenia się, polegająca na promowaniu zdrowego stylu życia przez całe życie, obejmująca nawyki konsumpcyjne i żywieniowe, a także poziomy aktywności fizycznej i partycypacji społecznej.

Przedstawiono też nowe możliwości, wyzwania i szanse dla osób przebywających na emeryturze. Są to działania dające możliwość pobudzania aktywności, np. wolontariat, świadczenie opieki, działania międzypokoleniowe, mobilność seniorów. 

Podkreślono, że w przypadku większości osób emerytura wiąże się ze spadkiem dochodów i dla niektórych z nich stanowi zagrożenie ubóstwem. W szczególności dotyczy to kobiet i osób z niepełnosprawnościami. Istnieje problem utrzymania adekwatnych, sprawiedliwych i zrównoważonych emerytur w starzejącym się społeczeństwie i konieczność odkładania dodatkowych oszczędności co jest wynikiem zarysowującej się niewydolności systemów emerytalnych wynikającej z malejącej liczby osób w wieku produkcyjnym i rosnącej liczby emerytów.