Zmarł pisarz Sokrat Janowicz

Sokrat Janowicz - współczesny pisarz tworzący po białorusku, nazywany Pisarzem Obojga Narodów, wielki autorytet środowiska mniejszości białoruskiej w Polsce zmarł wieczorem w niedzielę w Krynkach (Podlaskie). We wrześniu tego roku skończyłby 77 lat.

Urodził się 4 września 1936 r. w Krynkach (woj. Podlaskie). Był absolwentem polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Debiutował jako poeta w 1956 roku na łamach białoruskiego miesięcznika "Niwa" (wydawanego dotąd w Białymstoku), gdzie pracował też jako dziennikarz i redaktor.

Był współzałożycielem Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego "Białowieża" i Białoruskiego Zjednoczenia Demokratycznego. Wydał ponad dwadzieścia książek, m.in. tom opowiadań "Zahony" (1969), powieści "Ściana" (1979), "Samosiej" (1981), tomy esejów: "Białoruś, Białoruś" (1987) oraz "Terra incognita: Białoruś" (1993). Najbliższym mu gatunkiem literackim były liryczne miniatury pisane prozą poetycką, nazwane przez krytyków "sokratkami".

Wydał kilka zbiorów miniatur, m.in. "Wielkie miasto Białystok" (1973), "Zapomnieliska" (1978), "Małe dni" (1981), "Trzecia pora" (1983), "Miniatures" (1984), "Listowie" (1995).

Przetłumaczył na białoruski utwory m.in. Tadeusza Różewicza i Edwarda Redlińskiego. Wraz z Leonem Tarasewiczem i Jerzym Chmielewskim założył stowarzyszenie Villa Sokrates, które wydaje rocznik literacki "Annus Albaruthenicus" ("Rok Białoruski"), skierowany do literackiej Europy. Organizował też w Krynkach "Trialogi Białoruskie" - międzynarodowe dyskusje o kulturze i literaturze.

W swych publicznych wystąpieniach Janowicz często mówił o porozumieniu między Polakami i Białorusinami. Krytycznie wypowiadał się o naruszaniu praw mniejszości białoruskiej w naszym kraju i reżimie Aleksandra Łukaszenki na Białorusi. Zwracał uwagę na asymilację, także językową, mniejszości białoruskiej w Polsce.

Kilka lat temu za wybitne zasługi dla kultury polskiej w świecie Janowicz otrzymał nagrodę ministra spraw zagranicznych, został też odznaczony przez ministra kultury.

Uhonorowano go także Nagrodą im. Andrzeja Drawicza, przyznawaną osobom wnoszącym istotny wkład w zwiększanie roli i znaczenia polskiego dziedzictwa kulturowego na świecie, a szczególnie za kształtowanie naszych partnerskich kontaktów z innymi narodami w duchu tolerancji, poszanowania odmienności i wzajemnego zrozumienia.

W 2007 roku Sokrat Janowicz przyznał się publicznie do świadomej współpracy z SB. Pytany wtedy o motywy współpracy mówił, że chciał "pomóc władzy w ochronie białoruskiego ruchu oświatowego, żeby go nie rozwaliły wrogie siły". "Naiwnie wierzyłem, że walczę o białoruską sprawę" - mówił w wywiadach prasowych.

W 2009 roku jego 12-letnią współpracę z SB, a także okoliczności jej zerwania opisali autorzy publikacji IPN. Janowicz bowiem sam zerwał współpracę w 1970 roku. Jak napisał wówczas w oświadczeniu dla SB, uważał, że współpracą poważnie zaszkodził swemu środowisku oraz własnej karierze zawodowej i politycznej. Po tym oświadczeniu Janowicza wyrzucono z partii, z różnych organizacji, stracił też pracę. Jego pierwsze publikacje od tych wydarzeń ukazały się w 1973 roku.

fot. i inf.: wp.pl