Ppor. Stanisław Grabowski "Wiarus"

Postać "Wiarusa" przybliżymy w kolejnych odcinkach pracy autorstwa Piotra Łapińskiego (śródtytuły i skróty - redakcja Tygodnika Narew). Dziś pierwsza część.

Kim był

Stanisław Franciszek Grabow­ski urodził się 9 marca 1921 roku we wsi Grabowo Stare (pow. Łom­ża), w zubożałej rodzinie drobnosz­lacheckiej. Był synem Jana i Stefa­nii z Wądołowskich. Miał 3 braci: Wawrzyńca, Tadeusza, Józefa oraz 4 siostry: Annę, Stanisławę, Czesławę i Mariannę, których losy również wplotły się w tragiczne wojenne i powojenne dzieje Polski.

Do wybuchu wojny Stanisław ukończył 4 oddziałową szkołę po­wszechną, po czym pracował na roli w 18-hektarowym gospodarstwie rodziców. Po wybuchu wojny po­czątkowo rozpoczął naukę i pracę, jako stolarz, następnie powrócił do pracy na roli. Wspomniany powrót spowodowany był deportowaniem w głąb ZSRS starszego brata – Ta­deusza, dlatego też ciężar odpowie­dzialności za materialne utrzyma­nie rodziny w znacznym stopniu przesunął się na barki Stanisława. Sam Tadeusz po zawarciu ukła­du Sikorski–Majski i uwolnieniu z obozu zasilił szeregi armii gen. Andersa, jednak 17 września 1942 roku zmarł z wycieńczenia i chorób

 Działalność konspiracyjną Sta­nisław Grabowski rozpoczął w lu­tym 1943 roku. Został wówczas za­przysiężony w szeregi Narodowej Organizacji Wojskowej, stając się żołnierzem Komendy Powiatowej NOW Wysokie Mazowieckie (krypt. „Tomasz”). Posługiwał się odtąd pseudonimem „Wiarus”. W warun­kach okupacji niemieckiej dzia­łalność konspiracyjna w zasadzie ograniczała się do gromadzenia broni, lektury prasy organizacyjnej oraz prowadzenia szkolenia woj­skowego. W lipcu 1944 roku „Wia­rus” został awansowany do stopnia starszego strzelca (rozkaz nr 1613 Komendy Okręgu NOW Białystok z 5 lipca 1944 roku).

Pozostał w konspiracji

Od lata 1944 roku, po wkrocze­niu na Białostocczyznę oddziałów Armii Czerwonej, „Wiarus” konty­nuował dalszą działalność konspi­racyjną. Wiosną 1945 roku znalazł się w szeregach nowopowstałego Narodowego Zjednoczenia Wojsko­wego. W strukturze terenowej KP NZW Wysokie Mazowieckie (krypt. „Mazur”), której odtąd podlegał, był żołnierzem 2 kompanii obejmują­cej teren gminy Zawady (dowódca: Adam Kotowski „Kłos”). W 1945 roku „Wiarus” został awansowany do stopnia kaprala (nie udało się jednak odnaleźć wspomnianego rozkazu awansowego). Wówczas też rozpoczął działalność zbrojną. W listopadzie 1945 roku dołączył do powiatowego oddziału Pogoto­wia Akcji Specjalnej dowodzone­go przez wachm. NN „Stalowego”. W jego szeregach wziął udział m.in. w rozbiciu 11 listopada 1945 roku posterunków MO w Poświęt­nem oraz Sokołach. Na początku stycznia 1946 roku został tymcza­sowo zdemobilizowany, jednak już w końcu miesiąca ponownie zasilił szeregi odbudowanego oddziału. 12 lutego 1946 roku wraz z żołnie­rzami wachm. „Stalowego” dołączył do okręgowego zgrupowania PAS Okręgu NZW Białystok – 3 Brygady Wileńskiej, dowodzonej przez kpt. Romualda Rajsa „Burego”. W czasie rajdu na teren byłych Prus Wschod­nich uczestniczył w bitwie pod Or­łowem (powiat Ełk) stoczonej 16 lutego 1946 roku z grupą operacyj­ną UB oraz pododdziałem NKWD (według dostępnych dokumentów w walce poległo wówczas od 16 do 22 partyzantów, a trzech dostało się do niewoli).

Piotr Łapiński